(คลิป) แอ่วดู “น้ำต้น” บ้านช่างปั้น…บ้านน้ำต้น สล่าแดง…

ตั้งแต่จำความได้ ก็เห็น “น้ำต้น” ตั้งอยู่ในบ้านแล้ว แต่ก็ไม่เคยรู้ไม่เคยทราบว่า น้ำต้น นี้มีที่มาที่ไปอย่างไร หรือมีกี่แบบกี่ชนิด ทราบแต่เพียงว่า “น้ำต้น” เอาไว้ใส่น้ำ กินแล้วเย็นชื่นใจ ก็เพียงเท่านี้

และวันนี้มีโอกาสดีที่จะได้เรียนรู้เรื่องราวของ “น้ำต้น” กับ “โครงการโรงเรียนสืบสานภูมิปัญญาล้านนา OTOP Backstreet Acadamy จังหวัดเชียงใหม่” ที่บ้านน้ำ ต้นสล่าแดง อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่

ว่ากันว่า “น้ำต้น” หรือ “คนโฑ” มีการผลิตสืบทอดมาจากงานฝีมือช่างชาวเงี้ยวหรือชาวไทยใหญ่ ซึ่งด้วยเหตุนี้คนล้านนาโดยทั่วไปจึงมักเรียกน้ำต้นนี้ว่า “น้ำต้นเงี้ยว” โดยเป็นภาชนะที่ใช้ใส่บรรจุน้ำ มีลักษณะอ้วนปุ้ม บริเวณคอจะสูงขึ้น ด้านข้างเขียนเป็นลวดลายสวยงาม

ซึ่ง บ้านน้ำต้น สล่าแดง แห่งนี้มีน้ำต้นให้เรียนรู้เพียบใน “พิพิธภัณฑ์น้ำต้น”  โดย “สล่าแดง” ครูช่าง สมทรัพย์ ศรีสุวรรณ ครูช่างศิลปหัตถกรรม พ.ศ.2554 ของศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพระหว่างประเทศ (องค์การมหาชน) หรือ SACICT ผู้เป็นเจ้าของบ้านหลังนี้ กล่าวว่า “อำเภอแม่วาง เป็นพื้นที่ต้นน้ำที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติ และมรดกทางวัฒนธรรมล้านนาโบราณ พื้นที่แห่งนี้เต็มไปด้วยความหลากหลายทางชาติพันธุ์ เพราะตั้งแต่ในอดีตมีผู้คนอพยพเข้ามาในสมัยที่พื้นที่แห่งนี้เคยเป็นเส้นทางการเดินทัพไปยังพม่าและสิบสองปันนา ทำให้เกิดการผสมผสานทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญาหัตถศิลป์ที่ถูกหลอมรวมเข้ากับวิถีชุมชน จนกลายมาเป็นอัตลักษณ์ของท้องถิ่น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง อารยธรรมการผลิตเครื่องปั้นดินเผา น้ำต้น หรือ คนโฑ ในชุมชนบ้านน้ำต้น ที่มีการสืบทอดวิธีการปั้นและออกแบบลวดลายมาจากชาวไทยใหญ่ ซึ่งน้ำต้นเป็นส่วนหนึ่งในวิถีชีวิตของชาวล้านนามาช้านาน นอกจากจะใช้สำหรับบรรจุน้ำดื่มแล้ว ยังเป็นภาชนะใส่ดอกไม้บนแท่นบูชาและในพิธีกรรม รวมทั้งเป็นเครื่องประกอบยศของชนชั้นสูง ทั้งยังเป็นสัญลักษณ์ของการต้อนรับที่อบอุ่นและมีน้ำใจอีกด้วย”

น้ำต้น ในบ้านน้ำต้น สล่าแดงนี้ สล่าแดงมีเจตนารมณ์ที่จะสืบทอดภูมิปัญญาของบรรพบุรุษ อนุรักษ์ภูมิปัญญาพื้นบ้าน พื้นฟูการปั้นน้ำต้นโบราณผสมผสานกับวัฒนธรรมล้านนา ให้คงอยู่ต่อไป ทั้งนี้สล่าแดงเป็นผู้มีทักษะฝีมือโดดเด่นในงานศิลปะ เชี่ยวชาญการปั้นน้ำต้น คิดค้นและพัฒนารูปแบบลวดลายของน้ำต้นในทันสมัย ผสมผสานกับวัฒนธรรมล้านนากับกลุ่มชาติพันธุ์ พร้อมใช้เทคนิคโบราณและวัสดุอุปกรณ์ท้องถิ่นที่หาได้ง่าย

และทุกขั้นตอนในการทำน้ำต้นล้วนทำด้วยมือ ไม่ต้องอาศัยเครื่องจักรกลใดๆ ตกแต่งลวดลายด้วยไม้ไผ่ ขัดผิวให้มัน เขียนลวดลายด้วยยางมะขวิด ทานางรัก และปิดทองคำเปลวบนดินเผา ซึ่งยังไม่ปรากฏในประเทศไทยมาก่อน ถือเป็นนวัตกรรมที่มีความประณีต และมีลวดลายที่งดงาม สะดุดตา (ที่แต่เดิมจะมีเฉพาะฟันหนู ลายไข่ปลา เท่านั้น)

โดยลวดลายน้ำต้นที่ สล่าแดง สร้างสรรค์พัฒนาขึ้นใหม่นี้ มีกว่า 13 ลวดลาย อาทิ ลายฟักทองคู่ ทรงสูงปิดทอง , ลายต้นน้ำโบราณ , ลายฟังทองคอสอบปิดทอง , สายฟักทองปิดทองเป็นเถา ปิดทองเป็นลายคลื่น , ลายฟักทองกีบนูน คอสอบ , ลายฟักทองเกลี้ยง คอสอบ ฐานเว้า , ลายฟักทองทรงสูง , ลายหยดน้ำ , สายฟักทองกลีบนูนคอบัว , ลายฟักทอง 12 ราศี และลายฟักทองคอสั้นกลม เป็นต้น

นอกจากที่นี่จะเป็นแหล่งเก็บและผลิตน้ำต้นแล้ว ยังเป็นแหล่งเรียนรู้ชั้นดีอีกด้วย โดย สล่าแดง ได้เปิดเป็นห้องเรียน ถ่ายทอดความรู้ ให้แก่ผู้ที่สนใจ ทั้งเด็ก เยาวชน และประชาชนทั่วไป ได้เรื่องรู้ และลงมือทำน้ำต้น โดยมุ่งให้นักเรียนเกิดกระบวนการทางความคิด ที่ใช้หลักการสอนเรียบง่าย ด้วยการ “บอก สาธิต ปล่อยใช้ฝึก และประเมิน” เพื่อเป็นการอนุรักษ์ เผยแพร่การปั้นน้ำต้น

การมาเยือนบ้านน้ำต้น บ้านน้ำต้น สล่าแดง ครั้งนี้ กับ “โครงการโรงเรียนสืบสานภูมิปัญญาล้านนา OTOP Backstreet Acadamy จังหวัดเชียงใหม่” นอกจากจะได้เรียนรู้ ได้เห็น ได้ดู น้ำต้น ทั้งน้ำต้นโบราณ และน้ำต้นสมัยใหม่แล้ว ยังได้เรียนรู้ภูมิปัญญาพื้นบ้านของชุมชนอีกเพียบ ไม่ว่าจะเป็นการทำร่ม การทอผ้า การตัดตุง การสานสาแหรก การทำถั่วเน่า และการหยอดผางประทีป

ซึ่งท่านใดสนใจมาเรียนรู้ ก็แวะมากันได้ บ้านน้ำต้น สล่าแดง ยินดีต้อนรับทุกท่าน จะมาแบบเช้าไปเย็นกลับ หรือพักค้างแรมก็เหมาะ โดยที่นี่ชาวบ้านในหมู่บ้าน พร้อมใจกันเปิดบ้านเป็นโฮมสเตย์ เพื่อให้นักท่องเที่ยวได้เข้ามาสัมผัสชีวิต และความสุนทรีย์ในแบบล้านนาแท้ๆ

……………………………………………………………………….

บ้านน้ำต้นสล่าแดง โทรศัพท์ 089-7007273 E-mail : salahdang@gmail.com Facebook Fanpage : บ้านน้ำต้น สล่าแดง